اسباب مغالطه لفظیاسباب مغالطه لفظی یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای عوامل لفظی زمینه‌ساز مغالطه است. ۱ - توضیح اصطلاحاقسام اسباب مغالطه لفظی عبارت‌اند از: اسباب مغالطه لفظ مرکب و اسباب مغالطه لفظ مفرد. مترادف‌های اسباب مغالطه لفظی عبارت‌اند از: اجزای صناعی لفظی مغالطه، تشابه لفظی قضایا، اسباب غلط لفظی و اشتباه لفظی. علامه حلی می‌گوید: علل خطای لفظی شش قسم است، زیرا خطا یا به دلیل اشتراک در جوهر لفظ مفرد است و یا به دلیل اشتراک در هیئت آن، و در صورت دوم یا در هیئت ذاتی آن است یا در هیئت عارضی و خارجی آن و یا خطا به دلیل اشتراک در ترکیب احتمالی دو معنا و یا وجود ترکیب و یا عدم ترکیب روی می‌دهد، به این نحو که مرکب، غیر مرکب و غیر مرکب، مرکب پنداشته می‌شود. ۲ - علل مغالطه لفظیعلل مغالطه لفظی ۶ قسم است. الف) از این اقسام شش‌گانه سه قسم، مربوط به لفظ مفرد است که عبارت است از: ۱. اشتراک؛ ۲. تشابهات اعلالی؛ ۳. احوال عارضه بر لفظ، از قبیل: سکون و حرکت، اقسام حرکت و نقطه. ب) و سه قسم دیگر مربوط به لفظ مرکب است که عبارت است از: ۴. اشتراک در ترکیب؛ ۵. تفصیل مرکب؛ ۶. ترکیب مفصل. مثال: لفظ عدل، گاهی مصدر و گاهی صفت است و همین اشتراک لفظی باعث مغالطه می‌شود و الفاظ «کُلْفَتْ» و «کُلُفْت» و الفاظ «خُرْما» و «خَرِما» که در ظاهر مشترک‌اند و سبب مغالطه می‌شوند و هم‌چنین علل و اسباب دیگر که زمینه یک مغالطه لفظی را فراهم می‌کنند. [۱]
شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات، ص۸۴.
[۲]
مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۳۵۷.
[۳]
خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۲۲۹.
[۴]
شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ج۱، ص۱۶۰.
[۵]
ابوالبركات ابن‌ملكا، هبه‌الله بن علي، الکتاب المعتبر فی الحکمة، ص۲۶۸.
[۸]
فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌المیزان، ص۱۴۷.
[۹]
ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۲۷۴.
۳ - پانویس
۴ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «اسباب مغالطه لفظی»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۰/۲۹. رده‌های این صفحه : اصطلاحات منطقی
|